دانشگاه تهران پرچمدار هوش مصنوعی در کشور؛ گفت‌وگو با دکتر بابک نجار اعرابی
در میز خبر معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه تهران، دکتر بابک نجار اعرابی، استاد برجسته هوش مصنوعی و رباتیک دانشکدگان فنی، از وضعیت فعالیت‌های در زمینه هوش مصنوعی در این دانشگاه و چشم‌اندازهای پیش‌ِرو سخن گفت.
گستره فعالیت‌ها و پایگاه اصلی
وی در ابتدای گفت‌وگو اظهار داشت:
«هوش مصنوعی در گروه‌های متعددی در دانشگاه تهران پیگیری می‌شود، اما پایگاه اصلی آن دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر است. در این دانشکده، گروهی متشکل از ۱۸ تا ۲۰ نفر از اعضای هیأت علمی حضور دارند که نه‌تنها بزرگ‌ترین گروه هوش مصنوعی در میان دانشگاه‌های کشور محسوب می‌شود، بلکه در بردارنده چهره‌های برجسته و شناخته‌شده این حوزه در سطح ملی است. در مجموع، می‌توان گفت حدود ۵۰ تا ۶۰ عضو هیأت علمی در کل دانشگاه تهران به‌طور تخصصی بر روی موضوعات مرتبط با هوش مصنوعی فعالیت دارند.»
او با تأکید بر سازماندهی منسجم این فعالیت‌ها افزود:
«این پژوهشگران به‌صورت جزیره‌ای عمل نمی‌کنند، بلکه تحت چتر مدیریتی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه به ریاست دکتر مرادی هماهنگ شده‌اند. این جریان در حال حرکت به سمت تأسیس یک نهاد یا انستیتوی رسمی در حوزه هوش مصنوعی در دانشگاه تهران است؛ نهادی که پروژه‌های آن صرفاً به امور خرد نمی‌پردازد، بلکه یا ماهیت ملی دارد یا در مرزهای دانش جهانی تعریف می‌شود.»
سنت دیرینه و برتری میان‌رشته‌ای
نجار اعرابی در پاسخ به جایگاه دانشگاه تهران در قیاس با سایر دانشگاه‌های کشور، دو دلیل بنیادین ذکر کرد:
۱. «سنت دیرینه دانشگاه تهران در هوش مصنوعی. پیش از آنکه این حوزه به‌صورت جهانی مطرح شود، استاد فقید دکتر کارو لوکاس قوکاسیان در این دانشگاه روی شبکه‌های عصبی، منطق فازی و الگوریتم‌های تکاملی کار می‌کردند و ایشان به‌حق پدر رباتیک و هوش مصنوعی ایران شناخته می‌شوند.»
۲. «موهبت کم‌نظیر حضور دانشکده‌های متنوع در کنار یکدیگر؛ از فنی و انسانی گرفته تا پزشکی و هنر. این هم‌نشینی بی‌بدیل، دانشگاه تهران را قادر ساخته است تا در عرصه میان‌رشته‌ای قدرتی متمایز داشته باشد.»
چرا دستاوردها کمتر شنیده می‌شوند؟
وی درباره چرایی کمتر رسانه‌ای شدن دستاوردها گفت:
«سه عامل اصلی وجود دارد: نخست، سنت دیرینه تواضع و کم‌حرفی میان پژوهشگران؛ دوم، ضرورت احتیاط در رسانه‌ای کردن برخی پروژه‌های مرزی و پیشرویی؛ و سوم ( با لبخند ): کم‌کاری رسانه‌های دانشگاه تهران که هنوز سراغ اتاق‌های پنهان پژوهشی ما نیامده‌اند!»
نقدها و ضرورت اصلاح ساختار
نجار اعرابی سپس به دو چالش مهم در مسیر توسعه هوش مصنوعی اشاره کرد:
۱. «هوش مصنوعی ذاتاً داده‌محور است. هرچه داده‌های بیشتری از سوی دانشگاه و دانشکده‌هایش در اختیار این حوزه قرار گیرد، مسیر توسعه شتاب می‌گیرد. با این حال، دانشگاه تهران – همچون بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا – همچنان با ساختارهای سنتی اداره می‌شود.»
۲. «تجلی واقعی هوش مصنوعی در حوزه‌های میان‌رشته‌ای است؛ از اقتصاد و مدیریت بحران گرفته تا دفاع. اما در ایران، به دلیل نبود سازوکارهای حمایتی، استادان و دانشجویان امکان تعریف پروژه‌های میان‌رشته‌ای ندارند. در مقابل، دانشگاه‌های پیشرو جهان چارچوب‌های قانونی ویژه‌ای ایجاد کرده‌اند که به دانشجویان اجازه می‌دهد تحت حمایت قوانین مشخص، پروژه‌های میان‌رشته‌ای خود را پیش ببرند.»
پیامی برای جامعه
این استاد دانشگاه در پایان خطاب به جامعه دانشگاهی و مردم افزود:
«از ابزارهای هوش مصنوعی باید بیشتر بهره گرفت و رسانه‌ها وظیفه دارند این فرهنگ را ترویج دهند. ترس از تنبلی ذهنی بی‌اساس است؛ همان‌گونه که در آغاز ورود ماشین‌حساب، عده‌ای چنین هراسی داشتند، اما بعدها روشن شد که این ابزار توان انسان را بسیار افزایش داد. امروز اگر در مسیر توسعه هوش مصنوعی شتاب نگیریم، فردا به بردگی کشورهایی گرفته خواهیم شد که امروز در این میدان می‌تازند.»
در ادامه، بخش بسیار کوتاه و جذابی از صدای مصاحبه با استاد آمده است.
نظر شما :